مدرسه گریزی

مدرسه گریزی به خصوص در حال حاضر و در عصر تکنولوژی یکی از چالش های مهم در حوزه کودک و نوجوان است.

همه ما بازیگوشی ها و اتفاقات مختلف در مدرسه را در مقاطع متفاوتی سپری کرده ایم و حتی ممکن است در همین زمان نیز بچه هایی که در این دوران به سر می برند را شاهد باشیم. خیلی از این اوقات مان که در این ایام سپری شده، ممکن است با بی میلی نسبت به تحصیل و مدرسه رفتن و یا حتی انگیزه نسبت به فرار از مدرسه یا گریز از آن سپری شده باشد.

بیاییم با دقت بیشتری به مدرسه گریزی نگاه کنیم که چه عواملی می تواند یکی از شیرین ترین دوران زندگی در کودکی، نونهالی و نوجوانی را تبدیل به سخت ترین زمان ممکن در زندگی تحصیلی ما نماید؟

در این بخش می خواهیم پدیده مدرسه گریزی را به صورت اجمالی مورد تحلیل و تبیین قرار دهیم و ابعاد، عوامل و عواقب و در نهایت راه حل های ممکن را بررسی نماییم.

مدرسه گریزی:‌ از‌تعریف ‌تا‌ تجربه‌زیسته!

مدرسه گریزی به نوعی گرایش فرد به ترک تحصیل است. در این وضعیت روان شناختی، دانش آموز در مدرسه حضور دارد لیکن درصورتی که فشارهای موقعیتی وجود نداشت، اقدام به ترک تحصیل می کرد. اگرچه یک عامل حیاتی برای شکستن الگوی عادی ترک تحصیل مداخله است، اما مداخلات و اقدامات موجود خدمات اجتماعی نتوانسته اند دانش آموزان را به طور مؤثر به مدرسه برسانند.

غالباً در بسیاری از خانواده ها نیازهای امنیتی، عاطفی و روحی کودکان و نوجوانان نادیده گرفته می شود و اکثر معلمان نیز وقتی که وارد کلاس می شوند، با بحث و سخنرانی های طولانی، بسیاری از دانش آموزان را از درس و مدرسه بیزار می کنند. بیاییم یک لحظه این مثال ها را در کنار یکدیگر تصویرسازی کنیم. آیا این موقعیت ها برای ما آشنا نیست؟!

زمان هایی که کلاس درس برای ما خسته کننده می شد و هر چقدر که می خواستیم به آن معنایی تازه ببخشیم، باز هم مواقعی پیش می آمد که هر کاری ممکن بود برایمان جذاب باشد به جز اینکه در مدرسه بمانیم.

حال سؤال مهم این است که چگونه می توانیم در موقعیتی که این عوامل باعث دلزدگی دانش آموزان از محیط درسی می شوند، پیشرفت و ترقی آنها را در محیط علمی انتظار داشته باشیم؟

چرا باید درباره مدرسه گریزی آگاهی داشته باشیم؟!

پدیده هایی مانند مدرسه گریزی و ترک تحصیل، آثار و نتایج منفی کوتاه و بلند مدتی را ایجاد می کنند. اولین نشانۀ مدرسه گریزی را در افت تحصیلی دانش آموزان می توان یافت.

احتمال افزایش نرخ بزهکاری و گرایش به مصرف مواد مخدر، الکل و عضویت در گروه های بزهکار نیز با مدرسه گریزی در ارتباط است. در حال حاضر راهکارهای مدارس در سطح برخورد و نه جلوگیری از این پدیده است. این درصورتی رخ می دهد که اگر برنامه ریزان از عوامل گرایش دانش آموزان به مدرسه گریزی آگاهی پیدا کنند، می توانند مانع بروز چنین رفتاری و یا رساندن آن به حداقل شوند.

عوامل مدرسه گریزی:

عوامل چهارگانه خانوادگی، مدرسه ای، اجتماعی و فردی را به عنوان عوامل تأثیرگذار در مدرسه گریزی مطرح کرده اند که در ادامه به هر یک از این موارد می پردازیم.

🔵 عامل اول مدرسه گریزی) عوامل خانوادگی
اکثر خانواده ها در عصر حاضر، تعارض، چالش ها و اختلاف های مختلفی را تجربه می کنند.
کودکانی که رابطه محکمی با والدین خود ندارند بیشتر از کسانی که یک رابطه خانوادگی قوی دارند از مدرسه دور می شوند.

همچنین ممکن است در این خصوص، فرزندان والدینی که دارای رفتار خشونت آمیز هستند، بیشتر از مدرسه فرار کنند.

🟠 عامل دوم مدرسه گریزی) عوامل مدرسه ای

جو مثبتی که در مدرسه وجود دارد با رشد مثبت کودکان و نوجوانان، پیشگیری از رفتارهای پرخطر و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مرتبط است.
در واقع جو مدرسه، اشاره دارد به ویژگی های نسبتاً ثابتی از محیط مدرسه که نتیجه آن نوع رفتار دانش آموزان در محیط مدرسه است.

همچنین نحوه ارتباط بزرگسالان مثل معلم با دانش آموز شامل توجه، احترام و شنونده بودن، نقش مؤثری بر حضور در مدرسه و پیشگیری از مدرسه گریزی و بهبود عملکرد تحصیلی دارد. سبک تدریس معلمان و برنامه درسی آن ها نیز دارای اهمیت است.

دانش آموزان اگر از جانب معلمان خود مورد حمایت قرار نگیرند، از مدرسه می گریزند.

🔵 عامل سوم مدرسه گریزی) عوامل اجتماعی

بی توجهی، عدم امکانات تفریحی و رفتار های پر خطر، از عوامل مهم اجتماعی در مدرسه گریزی دانش آموزان است.
یکی دیگر از این عوامل نیز اذیت های نژادی است. یک دانش آموز اقلیت که توسط دانش آموزان فرهنگ غالب مورد آزار و اذیت قرار می گیرد، ممکن است از حضور در مدرسه، ترس داشته باشد و باعث گریز او از آن محیط شود.

🟠 عامل چهارم مدرسه گریزی) عوامل فردی
عوامل مختلف فردی وجود دارد که ممکن است در تمایل دانش آموز به مدرسه نقش داشته باشد. عواملی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه و اختلال ضداجتماعی در میل دانش آموز به تحصیل تأثیر دارد.  

مهارت ها و توانایی های شخصی هر دانش آموز نیز دارای اهمیت است. توانایی نداشتن دانش آموز در یک زمینه یا موضوعی، می تواند تمایل دانش آموز به تحصیل را تحت تأثیر قرار دهد.

پیشنهادات و راهکارهای مدرسه گریزی:

🔵 یک) با معلمان مشکلات و چالش های دانش آموزان را در میان بگذارید تا در صورت امکان همکاری همه جانبه برای بهبود این وضعیت صورت پذیرد.

🔵 دو) همدلی با دانش آموزان را جدی بگیریم و در جلسه مشاوره با والدین از آن ها بخواهیم که به او توجه و محبت بی قیدوشرط نمایند.

🔵سه) اگر دانش آموزی قصد دارد که از کلاس درس فرار کند و مدرسه را ترک نماید، هرگز به او نگوییم که نمی توانی یا حق نداری این کار را انجام دهی. چرا که در حقیقت اگر دانش آموزی قصد این اقدام را داشته باشد حتماً آن را انجام خواهد داد.

🔵 چهار) باید نیاز و یا درخواستی در دانش آموزان پیدا کنیم که او بتواند آن را از طریق مدرسه رفع کند و آن نیاز برای دانش آموز ارزشمند باشد.

🔵 پنج) تلاش کنیم تا پی ببریم که چه چیزی در مدرسه وجود دارد که باعث فرار او از مدرسه شود؟ و سعی کنیم که او را در این مسیر هراهی کنیم تا بتواند با آن سازگار شده و آن مشکل را برطرف نماید. این مشکلات ممکن است شامل مواردی همچون تحقیر و تمسخر توسط بقیه دانش آمزان در مدرسه باشند.

🔵 شش) اگر تمامی راهکارهای پیشنهادی در جهت ساختن یک ارتباط مناسب با دانش آموزان موثر واقع نشد، می بایست از کمک و تخصص یک مشاور و یا روان درمانگر در حوزه کودک ونوجوان استفاده شود تا به صورت علمی و تخصصی به این دسته از دانش آموزان کمک کرد.

رکسانا بهرام نژاد / روانشناس کودک و نوجوان